Beste vrienden,

Waar een tijd geleden vooral zelfdodingsgedachten en depressie in de media aan bod kwamen, is nu het thema ‘burn-out’ volop actueel.
Er worden vele redenen aangehaald waarom mensen een burn-out krijgen. Sommigen leggen er vooral de nadruk op dat werkgevers hun werknemers onvoldoende zien en waarderen, anderen zeggen dat het maatschappelijk systeem de oorzaak is. Vanuit mijn werk zie ik vooral dat aanhoudende prestatiedruk de stop van de fles kan doen springen en dat mensen oog in oog komen te staan met zichzelf en met de keuzes die ze tot dan toe hebben gemaakt.

Tot voor een paar jaar zouden dezelfde symptomen anders bekeken en benoemd geworden zijn. Mensen zouden het eerder een depressie genoemd hebben. Ze zouden de verantwoordelijkheid bij zichzelf gezocht hebben en dit eerder als een persoonlijk falen, een eigen ontoereikendheid hebben gezien. Er was veel lijden in stilte en eenzaamheid. Er was veel innerlijke strijd. Mensen vochten tegen zichzelf en tegen hun gevoeligheid.
Met de term ‘burn-out’ komt er een kentering. Er komt een andere en bredere kijk op het disfunctioneren. Het bewustzijn groeit dat meerdere factoren aanleiding geven tot bepaalde symptomen.
De diagnose ‘burn-out’ maakt het iets gemakkelijker om met de eigen kwetsbaarheid naar buiten te komen. Want het blijft moeilijk om te zeggen: “Ik red het niet langer.” Er is nog veel schaamte. Mensen zijn bang om op hun kwetsbaarheid te worden afgerekend, om als zwak te worden aanzien en zo niet langer mee te tellen. Of om hun kansen op de arbeidsmarkt te zien verkleinen.
Veel mensen zijn angstig om zich echt te tonen.

Nogal wat mensen die lijden aan de gevolgen van een burn-out, worden geconfronteerd met het besef dat ze zich voortdurend hebben aangepast, dat ze steeds hebben gedaan wat anderen van hen verwachtten. Vaak zijn ze daar extreem ver in gegaan. Ook al zie je het niet onmiddellijk aan hun gedrag en kunnen ze zelfs behoorlijk assertief lijken, binnenin is er een stem die steeds opnieuw zegt dat ze het de ander naar de zin moeten maken. Ze hebben een zintuig ontwikkeld waardoor ze vrijwel feilloos aanvoelen wat anderen van hen verwachten. Ze lopen aan zichzelf voorbij, aan wie ze werkelijk zijn.

Van zodra mensen echter de ruimte krijgen om echt vanuit hun binnenkant te spreken, merk ik dat de periode van burn-out hen de kans geeft om een echte grote schoonmaak in hun innerlijk te houden. Een burn-out wijst vaak op een verlangen om dichter bij jezelf te komen.

Zovele kinderen hebben van jongs af aan de boodschap meegekregen, bewust of onbewust, dat ze flink moeten zijn en zich moeten aanpassen en dat ze niet te veel ruimte moeten innemen. Vaak kregen ze niet de kans en de geborgenheid die ze nodig hadden om zich te kunnen ontplooien. Ze hebben zich in hun leven zo goed mogelijk naar deze eisen geschikt. Tot het moment van breken. Tot het moment dat ze niet langer konden leven in de ratrace van een samenleving die functioneert alsof er een tijdbom tikt, alsof expansie eeuwig kan blijven duren…
Dan komt de tijd om stil te staan en weer voeling te krijgen met het natuurlijke ritme van het leven. Het leven is eb en vloed. We hebben het evenzeer nodig om vooruit te kunnen komen als om ons terug te kunnen trekken. Beide bewegingen vormen de harteklop van een menselijke samenleving.

Een jonge vrouw die in een kinderdagverblijf werkt, vertelde onlangs: “Ik vraag mij af waarom sommige ouders kinderen hebben. Ik merk dat ze hun kindje naar de opvang brengen, ook al had het ’s nachts meer dan 39° koorts. Ik begrijp dat niet.” Toen ik dat hoorde, dacht ik: maar ook die ouders staan misschien onder druk van hun werk. Tegelijk voelde ik ook: ze heeft gelijk. Waar zijn we mee bezig als kinderen niet eens de kans krijgen om rustig ziek te mogen zijn? Daar begint het al: kinderen moeten zich leren plooien naar de eisen van het maatschappelijk leven.

Vaak is de miskenning van het kind nog minder zichtbaar. Soms krijgen kinderen wel de praktische zorg die nodig is, maar worden ze niet in hun wezen gezien, in wie ze echt zijn. Voor sommige kinderen, en zeker voor de heel gevoeligen, kan dat heel zwaar vallen. Eens ze volwassen zijn, kunnen ze zich nauwelijks een moment herinneren waarop hun moeder en/of hun vader hen echt gezien heeft. En daardoor hebben ze niet geleerd om zichzelf te zien.
Als dan de werkgever hen ook niet ziet, of ze worden gepest op het werk, of ze kunnen het ritme niet aan, dan kan dat het begin zijn van een bewustwording dat ze steeds naast zichzelf hebben geleefd, dat ze niet hebben geleerd rekening te houden met zichzelf.
Een burn-out kan dan de start worden van een periode van inkeer. Je eigenheid en je kwetsbaarheid mogen eindelijk een plaats krijgen. Perfectionisme mag worden losgelaten. Het dwangmatig flinke, de eis dat het maar normaal is dat je volhoudt, mag omgevormd worden naar begrip voor jezelf.

De vele mensen die niet langer kunnen meedraaien, het is een maatschappelijk teken. Het is een appel om naar een nieuwe samenleving toe te groeien, waarin we opnieuw in een natuurlijk ritme leren leven.
Het zal nog niet zo eenvoudig zijn. Velen denken dat de crisis overwonnen kan worden door de economische groei te bevorderen. Maar de crisis zit veel dieper. Er zal veel herdacht moeten worden. We zullen de vreugde van de eenvoud opnieuw moeten leren ontdekken.

Straks is het Kerstmis. We vieren de geboorte van het Kind. Dit feest is een oproep om goed te zorgen voor onze kinderen, hen te koesteren, hen ruimte te geven voor hun eigen ontwikkeling. Het is ook een oproep om goed te zorgen voor het kind in onszelf, dat we het de aandacht zouden geven die het misschien zo lang heeft moeten ontberen. Kerstmis is ook een oproep tot verbondenheid met geestesgenoten met wie we de weg naar verandering gaan…

Aan elk van jullie wens ik graag een zalig Kerstmis en een heel gelukkig nieuw jaar.

Kristin

December 2013