Lieve Lezers,

Euthanasie wegens ondraaglijk psychisch lijden is volop actueel. Het overlijden van acteur Aaron Wade wakkert het debat aan over het recht hierop.   

In mijn 30-jarige ervaring als psychotherapeute heb ik het enkele keren meegemaakt dat mensen een aanvraag deden voor euthanasie wegens ondraaglijk psychisch lijden. De toekenning ervan, en dus de mogelijkheid om, als het echt niet meer gaat, een einde aan het leven te kunnen maken, was voldoende, en vooral een geruststelling, om verder te kunnen leven.

In het begin van dit jaar besloot een cliënt effectief over te gaan tot euthanasie. Na een intense voorbereidingstijd vond deze plaats in de week voor Pasen.
Ik schreef enkele dagen later een tekst over het gebeuren. Nu is het moment daar om deze tekst met jullie te delen.

Woensdag 27 maart 2024,

We zijn nu midden in ‘de goede week’. Waarom wordt deze week voor Pasen, een ‘goede’ week genoemd? Het gaat over nieuw leven en over de bevestiging dat de dood niet het einde is, maar bron is van nieuw leven.

Ik beleef nu volop ‘mijn goede week’.  Afgelopen vrijdag was ik getuige van het sterven van iemand die ik gedurende vele jaren heb begeleid. Reeds toen ze hier voor het eerst kwam, sprak ze erover dat ze niet langer wou leven. Ze vond het leven te moeilijk, ze vond haar plaats er niet in, ze vond de wereld te hard, ze maakte zich er zorgen over, ze vond dat het niet goed ging met de wereld.
Er was veel liefde in haar. Ze leefde heel eenvoudig, met een grote liefde voor de natuur. Ze had steeds een klein bloemetje of een takje geplukt op weg hiernaartoe en stak dat dan in een beetje water.
Ik vond haar een heel mooie persoon. Liefdevol. Inspirerend ook. 
Ik hoopte dat ze, mits een goede begeleiding en een goede omringing (ze had een warme familie), haar weg in het leven zou vinden.
Maar haar psychisch lijden bleef. Voor haar was het moeilijk om de brug te slaan tussen zichzelf en de ander. Ofwel was ze dicht bij zichzelf en dan was de buitenwereld een bedreiging, ofwel was ze dienstbaar aan de ander en dan bestond ze in haar aanvoelen zelf niet meer. Die kloof vormde voor haar een pijnlijke afgrond die ze niet wist te overbruggen.  
Meer en meer verkleinde haar wereld. Ze raakte opgesloten in haar eigen cocon. Alles wat haar niet zinde vormde een bedreiging en ging ze afstoten. Ze droomde van een wereld van harmonie en liefde, een verlengstuk van wie ze was… De schreeuw van wanhoop en verdriet werd, naarmate de tijd vorderde, groter. 
Ik had haar van meet af aan gezegd dat ik bij haar zou blijven, hoe haar leven ook zou evolueren. Ze had een goedkeuring voor euthanasie wegens psychisch lijden bekomen. Het was een geruststelling dat ze er niet alleen voor zou staan mocht het ooit zo ver komen.

Vorige week was het zover. Na jaren zoeken en proberen was het moment daar waarop ze het leven wou verlaten. Ik zou bij haar zijn de avond voor haar dood. Ik was behoorlijk zenuwachtig op weg naar haar huis. Hoe zou ze zich voelen? En was ze wel zeker? Ze wou en ze kon niet leven, maar wou ze wel effectief sterven?
Maar ik werd gauw gerustgesteld. Ze onthaalde mij met een stralende glimlach en trok mij met haar gulle armen naar binnen. Ze straalde. Zo had ik haar nog nooit gezien. Ze vertelde hoe mooi ze afscheid genomen had van haar familie. Het waren intense dagen geweest. Van die intensiteit genoot ze. Dát was leven. Maar ze wist dat die intensiteit voortkwam uit het feit dat ze het leven zou verlaten.
We hadden een mooie avond waarin ze met gloed vertelde over de voorbije dagen. Ze vertelde ook hoe ze het leven zag: “Alles wat geboren wordt sterft. Kijk naar een bloem, kijk naar een vogel… Ze komen en ze gaan. Zo ook met mij. Het is nu mijn moment. Het klopt helemaal. Ik voel me één met alles.”
Ik merkte in mijzelf golven van emoties; verdriet en ontroering wisselden elkaar af. Verdriet om het afscheid van iemand waar ik mij diep verbonden mee wist, ontroering om haar eenvoud waarin zoveel wijsheid verscholen lag. Ik voelde hoe ze het taboe op de dood en op sterven op een heel eenvoudige manier wist te doorbreken. Waarom zou een mens langer moeten lijden dan nodig? Ze sprak verder: “Kijk naar de natuur. Een bloem verwelkt als de tijd daar is, en dan gooien we ze op de composthoop waar ze één wordt met de aarde. Zo ook met de mens. Zo eenvoudig is het voor mij.”
Ze haalde ook de tekst aan die in mijn consultatieruimte hangt, ‘Het is wat het is’. Ze vertelde hoe die tekst de laatste tijd wortel had geschoten in haar binnenste. Het is wat het is, zegt de liefde. “Nu ook mijn sterven, het is wat het is,” zo zei ze.

Wat het is

Het is onzin
zegt het verstand

Het is wat het is
zegt de liefde

Het is tegenslag
zegt de berekening

Het is alleen maar pijn
zegt de angst

Het is uitzichtloos
zegt het inzicht

Het is wat het is
zegt de liefde

Het is belachelijk
zegt de trots

Het is lichtzinnig
zegt de voorzichtigheid

Het is onmogelijk
zegt de ervaring

Het is wat het is
zegt de liefde

Erich Fried

Daags nadien stierf ze. Ook nu was ik bij haar. Ik zat dicht bij haar, hield haar hand vast. We hadden een mooie omgeving gecreëerd: een matras op de grond in haar living, een tafeltje met kaarsen en zinvolle dingen dicht bij haar, liefdevolle muziek op de achtergrond.
De huisarts die de euthanasie uitvoerde bedankte haar dat ze haar had mogen kennen. Zij van haar kant bedankte de arts. Door haar toedoen kon ze een zachte dood sterven. Haar broer was bij haar namens de familie. De warme band was voelbaar. Ik bedankte haar ook om wie ze was. Zij bedankte mij en La Verna om de levens- en liefdeskracht die het bij haar had opgewekt.
Tranen kwamen er ook even bij, verdriet om het afscheid, en dan als laatste woorden: “Er zijn veel mooie dingen in mijn leven geweest, het is goed dat nu te voelen.”
Het was een sereen gebeuren. Ik voelde vrede in mijzelf.

De nacht nadien kreeg ik het moeilijk. Het blijft bevreemdend om iemand die fysiek gezond is en vaak bruiste van levenslust te zien sterven. Het is een heel ander gebeuren dan bij iemand bij wie de dood omwille van ziekte of ouderdom stilaan maar zeker bezit neemt van het fysieke lichaam. Het blijft een breuk. Natuurlijk zijn er nog mensen die plots sterven door een ongeval of door bv. een hartinfarct, zoals mijn eigen vader. Maar gewild sterven is nog anders. Daar moet ik nu doorheen. Het is mijn goede week.

Wat ik wel weet, ook nu weer, is dat wat iemand heeft gebracht aan wijsheid en liefde, blijft leven.

We zijn nu een half jaar verder. Haar dood gaat stilaan naar de achtergrond. Er staat wel nog een doos bij mij thuis met al haar brieven, zoveel getuigenissen van haar schreeuw, haar wanhoop, haar onmogelijkheid om te leven. Maar ook van haar weg naar aanvaarding van zichzelf, naar liefde voor zichzelf. Ze ervaarde dit als het grote geschenk in haar leven: dat ze zou sterven in liefde, en niet eenzaam en verloren.

Ze heeft mij gevraagd te getuigen over haar dood. In haar ogen was ‘sterven in liefde’ een antwoord op haar lijden. Die visie wou ze uitdragen.
Ik draag haar in mijn hart. Haar eenvoud en haar puurheid maakten mij gelukkig. De gesprekken met haar waren inspirerend en brachten mij bij mijn essentie. Ze blijft een bron van leven. Ik buig mijn hoofd voor haar en voor haar sterven.  

*****

Kristin Vanschoubroek
29 september 2024
Wie wenst te reageren op dit schrijven kan dat doen via kristin@laverna.be.