Er is veel te doen rond #MeToo en grensoverschrijdend gedrag. Er wordt over gepraat, gediscuteerd, geschreven. Sommigen zijn voorstanders van deze beweging, anderen vinden heel het gebeuren overdreven, weer anderen vrezen ervoor dat we ons als man en vrouw niet meer speels en ongedwongen zullen kunnen gedragen.
Het valt mij op dat er vaak in termen van schuld en boete wordt gedacht. Het aanklagen van grensoverschrijdend gedrag leidt bijna automatisch naar het beschuldigen van diegene die de grens overschrijdt. Zo worden tegenstellingen gecreëerd, terwijl het ene gepaard gaat met het andere. Alles is uiteindelijk één. Ik vind het meer recht doen aan de mens dat we uit de tegenstelling dader-slachtoffer zouden komen en de hele beweging zouden zien als een kans tot meer bewustzijn voor alle betrokkenen.
Het ontdekken van grenzen is iets waar een mens een heel leven mee bezig is. In de mate dat je bewust wordt van jezelf, jezelf leert kennen en aanvaarden, zullen je grenzen verschuiven. Je zal een grotere gevoeligheid ontwikkelen voor wie handelt vanuit macht. Vanuit respect en liefde voor jezelf zal je grenzen stellen. Je zal de kracht ontwikkelen om een vrije mens te worden en je los te maken van relaties waarin macht en onvrijheid i.p.v. gelijkwaardigheid en respect spelen.
Dit is gemakkelijk gezegd. In de realiteit is het vaak een lange en soms heel moeilijke weg. Want naast het verlangen om in de eigen kracht te staan en van daaruit te leven, is er ook, en vaak even sterk, het verlangen om opgenomen te zijn in verbanden, om er deel van uit te maken. Deze twee bewegingen, het verlangen naar autonomie en het verlangen naar verbinding, staan vaak op gespannen voet met elkaar. Deze spanningen kunnen zich voordoen op vele gebieden. Bijvoorbeeld in de relatie met de ouders: durven we grenzen trekken, afstand nemen, of blijven we bang om uit hun liefde te vallen? Ook bijvoorbeeld in de relatie met kinderen. Sommige ouders verdragen ontzettend veel van hun kinderen. Ze zijn bang om grenzen te trekken als hun kinderen grof uit de hoek komen. Misschien is er de angst om geen goede ouder te zijn of wijst dit op een gebrek aan zelfrespect. Ook in de partnerrelaties spelen zich vaak intense machtsstrijden af. Het is dikwijls zoeken naar een goed evenwicht tussen jezelf zijn en de ander laten zijn wie hij/zij is. Bovenal is er het verlangen om echt gezien te worden. Dit eenvoudig verlangen moet vaak bevochten worden. Ook in vriendengroepen kan het zich afspelen: durf ik mijzelf echt tonen of laat ik mij leiden door de groepsnorm en de angst er niet langer bij te horen of als een moeilijke te worden gezien?
Ook de tijdsgeest speelt een rol. Ik herinner mij een gesprek als jong meisje met mijn moeder. Ze zei: “Een man is meer seksueel gedreven dan een vrouw. Het is belangrijk dat je daar als vrouw rekening mee houdt.” Ik kreeg de boodschap dat een man recht heeft op seksualiteit, eerder dan dat dit een uitwisseling van liefde is, waar beide partners deugd van hebben. Nu nog voelen sommige vrouwen zich schuldig als vrijen met hun partner hen niets meer zegt. En vanuit dit schuldgevoel gaan ze over hun eigen grenzen. Dat doen ze zelf. Vaak durven ze hun partner niet confronteren met wat ze voelen. Waar zijn ze zo bang voor? Is het angst voor afwijzing? Is het de angst om het veilig verband aan het wankelen te brengen?
Nog iets over de tijdsgeest. Toen ik als pas afgestudeerde begon te werken in een verzekeringsmaatschappij was het daar een publiek geheim dat je het snelst carrière kon maken via het bed van de baas. Het shockeerde me. Maar ik vond dat de vrouwen hier even verantwoordelijk voor waren dan de baas. Ging hun carrière dan voor op hun waardigheid?
Het paste in een tijdsgeest waarin vrouwen hun best deden om binnen de mannelijke patriarchale samenleving hun plaats op te eisen. De feministische golf van de jaren ‘60 – ‘70 had als doel vrouwen evenveel kansen en beslissingrecht te geven als de mannen. Het ging vooral om rechten. Het was een noodzakelijke beweging naar feitelijke en juridische gelijkwaardigheid. Het ging om de emancipatie van de vrouw.
De #MeToo beweging van nu gaat om iets anders. Naast het blijven strijden voor gelijke kansen en rechten van vrouwen (want we zijn er nog helemaal niet!), gaat het om een bewustzijnsweg. Het gaat om de bescherming van de waardigheid van de vrouw en het respecteren van de integriteit. Het schenden van deze integriteit wordt nu aan de kaak gesteld. Dit is een goede zaak die niet alleen de vrouwen maar ook de mannen dient. En ook kinderen. Voor elke mens is de bescherming van de integriteit van wezenlijk belang.
Het is een goede zaak dat het vrouwelijke geleidelijk aan veld wint. Het mannelijke stuit op zijn grenzen. Controle, beheersbaarheid, perfectionisme, prestatiegerichtheid, competitie,… het zijn kwaliteiten die een deel van ons menszijn in de verdrukking zetten. De vele burn-outs zijn daar het gevolg van. Veel mannen en vrouwen verlangen naar een leven waarin ruimte is om te voelen. Want ligt daar niet de bron van leven en van creativiteit? Intuïtie, meegaan met de flow, ruimte voor het onverwachte, tijd om stil te staan bij de gebeurtenissen van het leven, … Het is voor velen nog een hele weg om zich dat te gunnen.
Het is een geschenk als we leren ons te verbinden met ons lichaam. Zo kunnen we het stilaan bewonen én vertrouwen. Het is een geschenk als we de tijd krijgen of nemen om te weten wat in ons leeft, wat onze angsten en verlangens zijn. Het is een geschenk als er mensen zijn met wie we kunnen delen, want zonder te delen wat in ons leeft kan onze schaduw niet in het licht komen. Het is een geschenk als we ons dichtbij onszelf voelen, als we thuiskomen in onszelf, van daaruit keuzes kunnen maken en grenzen kunnen stellen.
Er is vaak een goede reden geweest waarom mensen niet reageerden op grensoverschrijdend gedrag. Vaak konden ze nog niet anders dan ontkennen, vluchten of bevriezen. Ze hadden te weinig voeling met zichzelf. Of ze hadden door hun opvoeding en de tijdsgeest geleerd hun gevoelens te wantrouwen.
Maar ook voor wie over de grenzen van een ander ging, was dit een gelijkaardig probleem. Als je niet weet waar je eigen grenzen liggen, dan ga je gemakkelijk over de grenzen van een ander. Vaak zorgen onbewuste verlangens, opgekropte pijn, frustratie, stress of de druk waar mensen onder staan ervoor dat grenzen van anderen worden overschreden. Grensoverschrijdend gedrag is vaak een spiegel voor het niet-respecteren of het niet eens kennen van de eigen grenzen en behoeftes.
Omgekeerd is het ook zo. Wie zichzelf kent en de eigen grenzen respecteert, zal ook oor en oog hebben voor de grenzen van een ander. Zo kom je tot echte verbinding, waarbij rekening wordt gehouden met jezelf en met de ander.
In heel de #MeToo-beweging wil ik de stem laten horen van de ‘meervoudige partijdigheid’ of van de verbindende communicatie. Het is niet omdat we iemand ten volle begrijpen en haar/zijn leed ernstig nemen dat we ‘de ander’ moeten beschuldigen. Zowel wie de eigen grenzen wil leren kennen en ze wil doen respecteren als wie over de grenzen van een ander gaat, kan de weg naar bewustwording gaan. Daarom ook hou ik niet zo van de woorden ‘slachtoffers’ en ‘daders’. Het gaat immers om betrokkenen die de kans krijgen om te groeien in bewustzijn. Al wie breekt met patronen die hem of haar niet langer dienen, zet iets in beweging. Zo wordt een cultuur ontwikkeld waarin respect voor ieders beleving centraal staat, en waar de verschillende belevingen naast elkaar kunnen staan. Het is een bouwsteen voor een wereld van echtheid, verbondenheid en vrede.
Kristin Vanschoubroek